Prometeok gizadiari suaren berri eman zionean, Zeusek Hefestori hura harri bati kateatzeko agindu zion eta egunero arrano bat bidaltzen zion bere gibeletik elikatzeko. Hau, ordea, gauero birsortzen zen, horrela bizirauteko aukera emanez.
Greziako mitologiako pasarte honetan oinarrituta, ikertzaileek, zientzialariek eta medikuek gaur egun tratamendurik gabeko gaixotasunak sendatzeko, zahartzaroak edo traumatismoek kaltetutako ehunak birsortzeko, transplanteak egiteko prest dauden organoak sortzeko edo nahaste genetikoak konpontzeko aukerak zabaltzeko itxaropenarekin lan egiten dute.
Nork esango luke greziar mitologiak medikuntza birsortzailea azaltzeko balioko lukeela. Hari buruz, zelula amei buruz eta zenbait ikerketa-proiekturi buruz hitz egin dugu Ainhoa Fernández Donostiako Parke Zientifiko eta Teknologikoandagoen TECBIOCEL laborategi bioteknologikoko I+Gko koordinatzailearekin.
Zer da medikuntza birsortzailea eta zein da horren garrantzia?
Hitz gutxitan esanda, medikuntza birsortzailea prozesu zientifiko bat da giza zelulak, ehunak edo organoak ordezkatu eta/edo birsortzeko, eta, horrela, haien funtzionamendu normala lehengoratzeko. Gaixotasun askok sendabiderik ez dutela kontuan izanda, gaur egun eta etorkizunean sektore biomedikoan potentzial handiena duen alorretako bat da, eta hainbat teknika eta espezialitate hartzen ditu barnean, hala nola ehunen ingeniaritza, medikuntza eta biologia molekularra.
Esan duzun bezala, aukerak zabalak dira. Zertan zentratzen da TECBIOCEL?
TECBIOCEL hiru jarduera desberdin biltzen dituen marka da. Lehenengoa, FARMACEL, zelula amekin egingo diren terapien ikerketan oinarritzen da, hau da, jatorrizko ehun desberdinetako zelula amak erauzten, isolatzen eta bereizten ditugu, hala nola hezur-muineko zelulak, koipekoak (lipoaspiratua), hortzetako pulpakoak edo zilbor-hesteko zelulak, eta horien erabilera ikertzen dugu gaixotasun osteo-artikularretan, hepatikoetan (zirrosi hepatikoa, adibidez), neurodegeneratiboetan (esklerosi anizkoitza eta Parkinson, besteak beste), gastro-hesteetan (Crohn, kolitis ultzeraduna, fistula, etab.), I eta II motako diabetesetan, transplanteen bazterketetan, biriketako gaixotasunetan eta abarretan.
Bigarrena, REGENIA, Hazkunde Faktoreetan Aberatsa den Plasma (PRFC) fabrikatzea da, Fabrikazio Zuzenerako Arauak erreferentziatzat hartuta. Hazkuntza Faktoreak, ehunen birsorkuntza, birmoldaketa eta konponketarako funtsezko funtzioak arautzen dituzten proteinak dira. Printzipio aktibo natural gisa funtzionatzen dute, lesionatutako ehunen birsorkuntza eta konponketa sustatuz, jarduten duten zelulen estimulazioaren bidez.
Eta hirugarrena CELULIFE da, zelula ama helduen kriokontserbaziorako bankua, etorkizunean norbanakoak berak erabil ditzan, medikuntza birsortzaileak behar duen ahalmen terapeutiko guztia mantenduz.
Hitz egiguzu azken honetaz.
Sektorea goraka doa eta inflexio- eta bilakaera-puntu handia agertzen da terapia aurreratuen eremuan. Biztanleriaren piramidearen eta zahartzearen ondorioz, ohiko farmakoen ordezko terapien alde egiten da gero eta gehiago, eta horien artean, terapia zelularraren erabilera dago abangoardian.
Gainera, zelula ama helduek enbrioietako zelula amekiko duten potentziala azpimarratu behar dugu: enbrioietako zelula amen balizko arriskuak saihesten dituzte, adibidez, baita erregulatzeko zailtasunak eta gatazka etikoak ere. Hala ere, ehun helduetako zelula amen eskuragarritasuna eta haien potentzial terapeutikoa txikiagoak dira iturri-subjektuaren adinak aurrera egin ahala, eta, beraz, funtsezkoa da zelula heldu horien kontserbazio egokia bermatzea etorkizunean erabilera autologoetarako eta/edo alogenikoetarako.
Horrelako sektore batean, I+G+b funtsezkoa da.
Hala da. Gure funtsezko zutabea dela esan dezakegu. Lanaldi osoko zortzi pertsonak osatutako start-up bat gara, eta horietatik hiru % 100 I+G+b jardueretan sartuta daude, gehi laugarren pertsona bat lanaldi partzialean, hau da, langileen % 50ak hartzen du parte ikerketa-jardueretan. Laborategi txikia denez, gure ikerketa gehienak Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren Euskal Sareko eragileekin edo lurralde nazionalean zehar lotura handiak ditugun beste erakunde batzuekin lankidetzan egiten ditugu.
Adibidez, Eusko Jaurlaritzarekin eta SPRI taldearekin.
Bai. 2019an Hazitek programan parte hartu genuen NEOCELLS proiektua gauzatzeko. MUSE zeluletan (ingelesezko sigletan, Multilineage Differentiating Stress-Enduring cells) oinarritutako terapia zelularra garatzea zuen helburu nagusi, hortzetako mamitik, Whartonen gelatinatik eta ehun adiposotik lortutako zelula ama mesenkimalen hiru lerrotik abiatuta.
Oso proiektu aberasgarria izan da enpresarentzat, eta, beste aurrerapen askoren artean, 35 emaile baino gehiagoren hiru jatorri desberdinetako zelula mesenkimalak isolatzea lortu dugu denbora errekorrean. Egindako azterketei esker, etorkizun oparoko emaitzak lortu dira azpipopulazio zelular horretan oinarritutako etorkizuneko terapiak garatzeko.
Eta aurten errepikatu egin duzue.
Hain zuzen ere, Hazitek 2022 planaren barruko proiektu estrategikoa bat dugu, eta Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren Euskal Sareko 10 industria-bazkidek eta 8 eragilek osatutako partzuergoan parte hartzen dugu. Kasu honetan, “ITEAS. Terapia aurreratuen ikerketa, osasun-premiak konpontzeko” proiektuaren helburua Euskal ekosistema jasangarri bat ezartzea da, diziplina arteko ikerketa, zentro klinikoak, industria farmazeutikoa eta teknologikoa, erakunde arautzaileak, pazienteak eta sozietate publikoa integratuko dituena, terapia aurreratuetan oinarritutako industria ezartzeko oztopo teknologikoak eta erregulatzaileak gainditzeko.
Era berean, CDTIren beste proiektu nazional bat dugu martxan, Misiones programaren barruan. Bertan, teknologia berrien ikerketa industrialean lan egiten dugu, belauneko patologia osteoartikularren tratamendu pertsonalizatua egiteko, Adimen Artifizialaren eta 3D bioinprimaketaren bidez sortutako inplante zelularizatuen bidez. Proiektu honekin, datorren hiruhilekoan in vivo azterketa preklinikoarekin hasiko gara, eta datorren urtearen hasierarako emaitza onak izatea espero dugu.
SPRI Taldea RIS 3 Euskadi estrategia abian jartzen duen eragileetako bat da, energiaren, fabrikazio aurreratuaren, bio-osasunaren eta nanozientziaren arloetan espezializazio adimenduna bultzatzeko.
