- Osakidetzako adingabeen ospitaleratze psikiatrikoko 3 unitateetako bat da, eta Bizkaiko bakarra.
- Haurren osasun mentaleko arretak adingabeak duen patologiari heltzen dio, eta helduaroan ahalik eta eragin txikiena izan dezan saiatzen da.
Mediku-komunitatearen laurogeita hamarreko hamarkadaren amaierako gomendioei eta adingabeen ospitaleratzeak eta helduen ospitaleratzeak bereiztearen alde egiten zuten lege-araudi berriari jarraiki, 2003an Basurtuko Unibertsitate Ospitalean (BUO) Bizkaiko adingabeen ospitaleratze psikiatrikoko unitatea sortu zen, Osakidetzan dauden 3 unitateetako bat, lurralde bakoitzeko bat.
Unitatea zenbakietan
Unitate horrek 8 ohe ditu, eta adingabeak artatzen ditu (17 urte bete arte). Psikiatrek eta erizainek osatutako diziplina anitzeko taldeak adingabe horiei arreta ematen die – Bizkaiko Osasun Mentaleko Sareko haur eta nerabeen osasun mentaleko zentroetatik, BUOko edo larrialdietako nerabeen kontsultetatik edo eguneko ospitaleetatik eratorritakoak -, eta horien patologia ohikoenak honako hauek dira: jokabide-alterazioa, elikadura-portaeraren nahasmenduak, depresio-klinika, jokabide suizida eta deskonpentsazio psikotikoa.
20 urte hauetan, Unitate honek bikoiztu egin du bere jarduera, eta 2003an 110 ospitaleratze izatetik 2022an 225 izatera igaro da. Arantza Fernández Rivas Psikiatriako Zerbitzuko Haur eta Gazteen Ataleko buruaren iritziz “2019ra arte jarduerak pixkanaka eta pixkanaka gora egin zuen. Hala ere, 2020tik aurrera, pandemiaren ondorioz, kasuen gorakada esanguratsua ikusi zen”.
Haur eta nerabeen buru-nahasmenduen prebalentziari erreparatuta, COVID-19 pandemiaren aurretik, kopurua % 13,4 ingurukoa zen (% 11,3 – % 15,9). Gainera, nahasmendu psikiatrikoa duten helduen erdietan, nahasmendu hori 14 urte bete baino lehen hasten da.
Haurren osasun mentalari heltzean, honako hauek sartzen dira: osasun mental unibertsala sustatzea; nahasmendu mentalen lehen mailako prebentzioa, arrisku-faktoreetan edo hasierako sintometan esku hartuz; nahasmendu mentala duen adingabearen tratamendua; eta bigarren eta hirugarren mailako prebentzioa, patologia gorabehera, bere bizitzan egokitzapen hobea errazteari dagokionez. Fernández Rivasek Haur-psikiatrian azaltzen duen bezala “pazienteak tratatzeaz gain, gurasoak orientatzen ditugu, eta, horrez gain, haien patologiak eragin txikiena izan dezan haien heldutasun-garapenean eta prestakuntza akademikoan, eta, beraz, ahalik eta eragin txikiena izan dezan haien helduaroan”.
Arreta anbulatoria eta ospitalekoa
Unitate hau abian jarri aurretik, ospitaleratze psikiatrikoa behar zuten adingabeak akutuen unitateetan ospitaleratu behar ziren (bai ospitale orokorretan, bai ospitale psikiatrikoetan). Beraz, bere adinari egokitutako espazio propioa izateko aukera eman zuen, tratamendu psikiatriko intentsiboa jaso ahal izateko. Gainera, une hartan adingabeentzako baliabide terapeutikorik ez zegoenez, unitate horretan elikagaien jokabide-nahasmenduak zituzten adingabeen ospitaleratze partziala ere eskaintzen zen (eguneko ospitalea). 2021eko udazkenetik aurrera, tratamendu hori ireki berri den Saralegi Zentroko Eguneko Ospitalean eskaini zen.
Eguneko ospitale honek 15 plaza ditu, eta intentsitate handiko baliabide anbulatorioa da. Nahasmendu mental larria duten haurrak eta nerabeak artatzeko balio du, ospitaleratzea saihesten du, egonaldi laburragoak ahalbidetzen ditu eta haien ohiko ingurunean egotea errazten du, eta, horrela, bizimodu arruntera itzultzen laguntzen du.
Bi hamarkada horietan zehar, haur-psikiatriako beste programa espezifiko batzuk garatu dira, hala nola jokabide-terapia dialektikoko programa, inpultsibitaterik gabeko deserregulazio emozionala eta haien familiak ezaugarri dituzten trastornoak dituzten adingabeak tratatzeko, elikadura-portaeraren nahasmenduak dituzten adingabeak tratatzeko programa, edo osasun mentalekoa eta gorreriakoa. Gainera, gaixotasun arraroak dituzten, autismoaren espektroko nahasmenduak dituzten, garuneko kalteak dituzten edo haurren obesitatea duten adingabeei ere eman zaie arreta. Eta, Hezkuntza Sailarekin lankidetzan, 2017an abian jarri zen ikasle nerabeen osasun mentalaren sustapen unibertsalerako programa.
Espezialitatearen bilakaera
2021ean, Haurren Psikiatria eta Helduen Psikiatria espezialitate desberdindutzat jotzen dira eta, harrezkero, Haur eta Nerabeen Psikiatria deitzen zaio. Horren ondorioz, “egoiliar bat dugu, eta estatuko 20 ospitaleetako bat bihurtu gara, bi egonik Euskadin (Arabako Unibertsitate Ospitalea eta Basurtuko Unibertsitate Ospitalea). 2022an deitutako lehenengo 20 plazetako bat du” Fernández Rivasen esanetan. Era berean, “espezialitatea aitortzeak duela urte askotatik espezialitate hori zuten Europako eta mendebaldeko herrialde garatuekin berdintzeko balio digu, eta paziente horiei arreta emango dieten talde espezifikoak garatzen lagunduko digu. Era berean, haurrei eta nerabeei eta haien familiei kalitate handiagoko arreta psikiatrikoa eskaintzen laguntzen die, eta, aldi berean, bizitzako etapa honetan osasun mentala balioesten du”.
Unitatea abian jarri zenetik, haren esanetan, “garrantzitsuena izan da haur-psikiatrian ez zegoen arreta-eskaintza bat garatu ahal izatea eta, beraz, gure adingabeei hobekuntza-balio handia ematea. Zalantzarik gabe, oso esperientzia ona izan da niretzat, motibazio handiko eta dedikazio handiko profesional adituen talde bat daukadalako”.
Aurreko guztiaz gain, unitate honek etengabeko hobekuntzarako interesa erakutsi du urte hauetan, artikulu zientifikoak argitaratuta, nazio eta nazioarteko ikerketa-azterlanetan parte hartuta (Consorcio FemNAT-CD) eta CIBERSAMen parte hartuta (Centro de Investigación Biomédica en Red de Salud Mental). Azken hori da, beste jarduera batzuen artean, arlo horretako garrantzitsuena estatuan.
